Một tài khoản Tiktok đăng tải các clip có hình ảnh người tự nhận là "BS Hà Duy Thọ". Ảnh chụp màn hình.

Những phát ngôn phản khoa học

Trước khi bị Sở Y tế TP.HCM kiểm tra và bắt quả tang khám chữa bệnh không phép, ông Thọ đăng tải nhiều clip trên Facebook và Tiktok với nội dung được cho là thiếu căn cứ về dinh dưỡng hay điều trị ung thư. 

Đáng chú ý là các thông tin y khoa sai như "uống sữa gây loãng xương; ăn gạo lứt muối mè, pha nước tương uống, sắn dây, ăn thực dưỡng chữa ung thư hay nước mắm ăn thừa sau 4 tiếng sẽ tạo ra chất gây ung thư".

Người xưng là "bác sĩ Hà Duy Thọ" còn tuyên bố: “Có khoảng 40 bệnh nhân ung thư đã được ông chữa hết bệnh, tỷ lệ chết rất ít chỉ khoảng 7 người. Bao gồm các loại như ung thư tuỵ, gan, xương, vú, hầu… Có một trường hợp bị ung thư máu được chữa khỏi bằng cách ăn gạo lứt muối mè, uống nước tương, sắn dây. Sau 2 tuần đứng lên tập đi, 3 tuần tập chạy xe đạp".

Một clip khác, ông Thọ nói: “Càng uống sữa lại càng loãng xương, vì trong sữa có một loại đạm khó tiêu nên cơ thể phải tiết ra nhiều axit, khi hấp thu trong máu khiến máu nhiễm axit và gây bệnh. Cơ thể sẽ trung hòa bằng cách lấy nhiều khoáng chất canxi trong tuỷ xương để trung hòa axit, gây ra loãng xương”.

Những thông tin y khoa sai lệch trên khiến nhiều bác sĩ rất bức xúc vì có thể ảnh hưởng tiêu cực nếu người bệnh tin và làm theo. Thạc sĩ, bác sĩ Nguyễn Phương Anh, Giảng viên bộ môn Dinh dưỡng - Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch, Quyền điều hành Khoa Dinh dưỡng - Bệnh viện An Bình (TP.HCM), khẳng định thông tin “uống sữa gây loãng xương” là hoàn toàn sai lầm. Ngược lại, sữa còn giúp phòng tránh nguy cơ loãng xương.

Bác sĩ Phương Anh lý giải khi uống sữa hay bất kỳ thức ăn nào, dạ dày sẽ tiết dịch vị có tính axit để tiêu hoá thức ăn. Nhờ có tính axit mà chất đạm trong thức ăn được tháo xoắn để dễ dàng tiếp cận với men tiêu hóa và tiêu diệt vi khuẩn có hại trong thức ăn trước khi chúng xuống ruột. Thức ăn sau khi nhào trộn với dịch vị sẽ được dạ dày bơm từng chút một vào ruột non.

Ngay tại đoạn đầu của ruột non, cơ thể sẽ tiết ra dịch tụy có tính kiềm để trung hòa axit của dịch vị, làm cho môi trường ở ruột non trở nên trung tính. Quá trình này tạo môi trường thích hợp cho sự hoạt động của các men tiêu hóa trong ruột non. Do vậy, sẽ không có chuyện uống sữa làm cho máu nhiễm acid và cơ thể phải trung hòa axit này bằng cách lấy canxi trong xương ra, dẫn đến loãng xương như ông Hà Duy Thọ nói.

Bác sĩ Nguyễn Triệu Vũ, Trưởng khoa Ung bướu, Bệnh viện TP Thủ Đức (TP.HCM), cũng cho biết ông từng tiếp nhận một bệnh nhân ung thư với khuôn mặt xanh xao, người gầy gò vì chỉ ăn muối vừng, gạo lứt và uống nước lã do thực hành thực dưỡng. Kết quả xét nghiệm cho thấy người bệnh bị thiếu máu, thiếu đạm, phải truyền máu và truyền dịch còn khối u có xu hướng to lên.

Do đó, vị bác sĩ này khẳng định việc ăn quá ít trong thời gian dài khiến cơ thể người bệnh ung thư thiếu năng lượng, dần dần suy kiệt và có thể tử vong. Việc kiêng khem thịt cá quá mức có thể gây ra thiếu đạm, cản trở quá trình lành vết thương, giảm khả năng phòng ngừa nhiễm trùng của bệnh nhân.

Theo ông, trong quá trình điều trị, nếu bệnh diễn tiến ổn định, người bệnh có thể ăn uống bình thường, không cần kiêng thực phẩm nào đặc biệt nhưng cần ngưng rượu, bia, thuốc lá. Trường hợp ung thư quá nặng, chuyên gia dinh dưỡng sẽ đánh giá và bổ sung các dung dịch dinh dưỡng đặc biệt.

Bác sĩ nhấn mạnh, chế độ ăn là một phần quan trọng trong điều trị ung thư. Người bệnh cần phải ăn uống đầy đủ thực phẩm đảm bảo đủ các nhóm chất gồm đạm - bột đường - béo - vitamin, khoáng chất - nước. 

Thao túng tâm lý người xem bằng phong thái, cách diễn đạt

Một bác sĩ công tác tại TP.HCM bày tỏ sự lo lắng khi các đoạn clip trên Tiktok của tài khoản "Bác sĩ Hà Duy Thọ" có hàng nghìn thậm chí là hàng chục nghìn lượt xem.

Theo bác sĩ này, thông tin trên các clip giống như được "cóp nhặt mỗi nơi một ít nên lẫn lộn đúng sai", không có căn cứ khoa học, nhưng lợi thế của ông Thọ là phong thái và cách diễn đạt tốt. Do vậy, người này đã "thao túng tâm lý" người xem, đặc biệt với những ai không có chuyên môn về y tế. 

Còn bác sĩ Trương Hữu Khanh, một bác sĩ nổi tiếng thường tư vấn miễn phí về sức khoẻ trẻ em, cho rằng với những người mạo danh bác sĩ và khuyên ăn thực dưỡng chữa ung thư, có thể có mục đích phía sau. “Cần cẩn trọng xem mục đích có phải buôn bán gì đó hay không”, bác sĩ Khanh nói.  

Trước đó, Cục An toàn thực phẩm (Bộ Y tế) cảnh báo Luật An toàn thực phẩm quy định: "Không sử dụng hình ảnh, thiết bị, trang phục, tên, thư tín của cơ sở y tế, bác sĩ, dược sĩ, nhân viên y tế, thư cảm ơn của người bệnh để quảng cáo thực phẩm". Do đó, bác sĩ, lương y, nhân viên y tế tham gia quảng cáo sản phẩm thực phẩm bảo vệ sức khỏe là vi phạm quy định.

Thời điểm kiểm tra, Thanh tra Sở Y tế ghi nhận căn nhà của ông Hà Duy Thọ không treo biển hiệu, mở cửa hoạt động, có người bệnh đến khám chữa bệnh, không niêm yết giá dịch vụ khám chữa bệnh, không có sổ cập nhật, không có hồ sơ bệnh án ngoại trú của người bệnh. Ông Thọ không trình ra được bằng cấp và chứng chỉ hành nghề khám chữa bệnh ở thời điểm trên.

Đoàn kiểm tra còn phát hiện có "Phiếu khấn nguyện trước khi ăn", phiếu phương pháp OHSAWA công thức số 6, công thức số 7 (phương pháp thực dưỡng) ghi thông tin “BS Hà Duy Thọ”; một số thực phẩm bổ sung, các chai dung dịch có nhãn hiệu "Dr Tho".

Thanh tra Sở Y tế TP.HCM cho biết hiện vẫn tiếp tục làm việc để xác lập các hành vi vi phạm của các cá nhân tại địa chỉ đã kiểm tra, làm rõ nguồn gốc xuất xứ của các sản phẩm đang sử dụng bán cho bệnh nhân và xử phạt vi phạm hành chính theo quy định.  

- Anh Nguyễn Quang Thạch, khởi xướng Chương trình Sách hóa Nông thôn Việt Nam - người gần 20 năm đeo đuổi đưa sách về nông thôn, đã đi bộ 2.600 km để khuyến đọc và kêu gọi toàn xã hội cũng như nhà nước đưa sách về nông thôn.

Từ hiệu ứng của những việc anh Thạch đã làm, tới cuối năm 2015, Bộ GD-ĐT đã có văn bản nhân rộng tủ sách phụ huynh đến từng lớp học. Tuy nhiên, anh Thạch lo ngại rằng việc triển khai đang được các địa phương thực hiện quá chậm chạp.

Một tủ sách phụ huynh ở Thanh Hà, Hải Dương (Anh Nguyễn Quang Thạch đứng ngoài cùng bên trái)

Nhà trường không biết “khóc”, cha mẹ nào “cho bú”

Như nguyên Bộ trưởng Phạm Vũ Luận đã nói, “Sự tham gia của phụ huynh, của xã hội vào việc đọc sách có nhiều ý nghĩa. Chúng ta “mở cổng trường” để các lực lượng xã hội tham gia giáo dục học sinh…”. Cổng trường - ngành giáo dục đã mở, còn các lực lượng xã hội đã tham gia được tới đâu, theo anh?

- Sau khi hiệu quả của Tủ sách Phụ huynhđặt tại lớp học được thực chứng trên quy mô cấp tỉnh, chiến lược của Chương trình Sách hóa Nông thôn Việt Nam là vận động chính sách đến cấp Bộ GD-ĐT để tạo lượng cầu làm tủ sách đến từng lớp học trên toàn quốc. Bộ GD-ĐT đã có chủ trương rõ ràng, nhưng cấp trường học chưa thực sự hành động kêu gọi thì rất khó nối kết các nguồn lực dân sự gồm cha mẹ học sinh, cựu học sinh.

Như cha ông đã nói “Con khóc thì mẹ mới cho bú”,nhà trường là đứa con được bao bọc và nuôi dưỡng của xã hội, mà không biết “khóc” thì khu vực dân sự cũng không biết để hỗ trợ.

Một ví dụ là UBND tỉnh Nam Định và Sở GD-ĐT tỉnh đã biết “khóc” và kêu gọi toàn dân, kêu gọi doanh nhân, trí thức, công chức xa quê cùng tỉnh và ngành giáo dục đưa sách đến từng lớp học. Chỉ trong vòng một tháng, họ đã kêu gọi được cả ngàn tủ sách, mang lại lợi ích cho hơn 30.000 học sinh. Kế hoạch là đến năm 2017, tất cả các lớp học từ mầm non đến cấp 3 của tỉnh Nam Định sẽ có tủ sách với con số dự kiến là 12.662 tủ.

Một điều cũng đáng mừng là số người gốc nông thôn liên lạc hỏi tôi cách đưa sách về lớp học ngày càng tăng. Quỹ trái tim Đại Việt hỗ trợ nhân viên đưa sách về trường, lớp cũ của họ với khoảng 120 tủ sách/ năm.

Tặng sách cho một cậu bé khuyết tật ở nông thôn

Theo anh, căn nguyên sâu xa của việc vận hành mà theo anh là chậm, của cả phía giáo dục ở địa phương lẫn phía các lực lượng xã hội, là gì?

- Sự chậm trễ nội ngành giáo dục có nguyên nhân sâu xa là xã hội Việt Nam chưa bao giờ có văn hóa đọc trên quy mô rộng lớn.

Chính  nhiều lãnh đạo ngành giáo dục xuất thân ở nông thôn, từ nhỏ không có sách đọc, bởi vậy họ không thấu hiểu tầm quan trọng của sự đọc trong tuổi học trò, phản xạ có điều kiện về tầm quan trọng của sách chưa đủ lớn trong nhiều hiệu trưởng để thúc giục họ hành động vì sự đọc của học sinh.

Hơn nữa, người gần học sinh nhất trong trường học là giáo viên cùng chịu thảm trạng ít sách trong tuổi học trò, nên không nhiều người có thói quen đọc sách. Điều này dẫn đến việc họ thờ ơ với sự đọc của học sinh, thậm chí còn cản trở học sinh đọc.

Điều tệ hại hơn là thư viện ít sách và nhiều thủ thư yếu kém. Những thầy cô giáo vì sự đọc của học sinh cô đơn giữa đồng nghiệp của mình.

Khu vực dân sự cũng tương tự, sự học chỉ giới hạn ở sách giáo khoa và giáo trình của hầu hết các thành viên xã hội. Và việc thiếu cơ hội tiếp cận sách từ nhỏ đã không làm cho nhiều người đủ nhạy cảm để hành động vì sự đọc của con trẻ trên quy mô rộng lớn.

- Thực ra, tôi không nôn nóng, mà vô cùng lo ngại khi chuyển biến nội ngành giáo dục rất chậm. Mặc dầu Bộ GD-ĐT đã có văn bản chỉ đạo nhưng số tỉnh hành động quyết liệt như Nam Định còn quá ít.

Trong khi đó, vô số người ngoài ngành giáo dục, bao gồm cả trăm ngàn nông dân, người Việt trong và ngoài nước đã tạo ra hơn 6 nghìn tủ sách giúp 300 nghìn trẻ nông thôn có sách đọc, truyền thông đã cảnh báo rất nhiều và dày đặc trong 9 năm qua về thảm trạng thiếu sách, về bạo lực học đường…

Kể cả ngồi xe lăn, tôi vẫn sẽ xuyên Việt để trẻ nông thôn có sách

Năm 2015, anh đã thực hiện chuyến đi bộ từ Hà Nội vào Sài Gòn để vận động Bộ GD-ĐT đưa tủ sách phụ huynh vào từng lớp học. Tới đầu năm nay, anh lại khởi động chuyến đi bộ từ Sài Gòn tới Cà Mau để kêu gọi các hiệu trưởng hiện thực hóa chính sách mà Bộ đã đưa ra. Tuy nhiên, được biết anh đã dừng chuyến đi bộ này vì lý do sức khỏe. Vậy đây là việc tạm dừng hay dừng hẳn, thưa anh? Điều này tác động như thế nào tới kế hoạch kêu gọi của anh?

- Mục tiêu của Chương trình Sách hóa Nông thôn Việt Namlà đến năm 2017, tất cả các lớp học nông thôn sẽ có tủ sách với con số ước tính là 300.000 tủ. Vì vậy mà tôi chưa thể dừng chân nếu năm 2017 chưa hoàn thành mục tiêu.

Khi cột sống ổn, tôi sẽ tiếp tục đi bộ ở nước ngoài, vừa kêu gọi sách cho trẻ em thế giới và kêu gọi lương tâm và trách nhiệm của người Việt đối với 15 triệu trẻ em nông thôn. Nếu không đi bộ được nữa, tôi sẽ đi xe lăn xuyên Việt.

Tôi tin  chắc rằng sự tận tâm và kiên trì, không những sẽ có sách cho hàng chục triệu trẻ em, mà còn tạo tinh thần chia sẻ trách nhiệm xã hội ở Việt Nam, cũng như đưa vào tiềm thức người Việt Nam rằng tri thức là tối quan trọng và phải tìm cách lan truyền nó bằng mọi giá và bền bỉ liên thế hệ, cho dù khó khăn đến đâu.

Trước mắt, trong lúc trị bệnh thì tôi sẽ viết thư kêu gọi 500 nghìn người Việt Nam chia sẻ trách nhiệm xã hội bằng cách góp 12 cuốn sách, tương đương 240 nghìn đồng/ năm, cho trẻ em nông thôn để chúng tôi nhân rộng tủ sách cùng với ngành giáo dục.

Anh Thạch và những người ủng hộ trong chuyến xuyên Việt đầu năm 2015

- Trước hết, Bộ GD-ĐT phải cử chuyên viên  về các tỉnh phổ biến các nội dung của Công văn 6841 đến các giám đốc sở và trưởng phòng giáo dục trên toàn quốc. Từ đó, sở có văn bản chỉ đạo phòng giáo dục và phòng có văn bản chỉ đạo các hiệu trưởng từ mầm non đến cấp 3 thực hiện việc xã hội hóa tủ sách đến lớp học.

Song song, Chương trình Sách hóa Nông thôn Việt Namsẽ  phối hợp với Bộ GD-ĐT phổ biến cách làm tủ sách cho các sở và phòng giáo dục trên toàn quốc. Phối hợp hành động giữa trục dọc nội ngành giáo dục và trục ngang dân sự để tạo sức mạnh tổng hợp là yếu tố tối quan trọng đẩy nhanh tiến trình lớp học có sách.

Ở các nước Tây Âu, trẻ em dành bình quân mỗi năm 12.000 phút để đọc sách, tương đương sức đọc 40 cuốn sách với độ dày 250 - 300 trang/ cuốn. Theo anh, Việt Nam cần làm thế nào để trẻ em đọc sách như trẻ Tây Âu?

- Trước hết, như tôi đã nói ở trên, bản thân nội ngành giáo dục là các hiệu trưởng từ mầm non đến cấp 3 cần phối hợp với cha mẹ học sinh và các nguồn lực xã hội để lớp học có sách. Sách gần học sinh, các em tự quản và được mượn đưa về nhà thì  tiềm năng đọc được đánh thức tối đa.

Kế đến, Bộ GD-ĐT cần đưa ra tiết đọc sách vào chương trình học, cần đưa số sách tối thiểu mà học sinh đọc mỗi năm để đánh giá hoạt động thư viện. Chẳng hạn, phòng giáo dục huyện Thái Thụy, Thái Bình đang nỗ lực để mỗi học sinh đọc từ 15 - 20 cuốn sách ngoài sách giáo khoa/ năm.

Các đầu việc trên là khả thi và sẽ dần giúp trẻ em Việt Nam có năng lực đọc như trẻ em Tây Âu trong 10 năm tới.

Xin cảm ơn anh. 

Thực tế, thời gian dịch Covid-19 xảy ra, việc chẩn đoán, quản lý, điều trị bệnh nhân ung thư giảm 50% ở tất cả các quốc gia. Tại châu Âu, ít nhất 1 triệu ca ung thư không được chẩn đoán trong 2 năm đại dịch. Nhiều xét nghiệm tầm soát ung thư không được thực hiện.  

Tại Việt Nam, toàn bộ hệ thống y tế đều tham gia chống dịch Covid-19, trong đó có các chuyên gia và nhân viên y tế thuộc lĩnh vực ung thư.

“Các chuyên gia cảnh báo thế giới sẽ đối mặt với đại dịch ung thư nếu không có những giải pháp khẩn cấp và thúc đẩy mạnh hơn”, bác sĩ Dũng nhấn mạnh. Số lượng bệnh nhân ung thư chẩn đoán trễ sẽ tiếp tục gia tăng, suy giảm chất lượng điều trị. Do đó, cả thế giới, trong đó có Việt Nam, đã kích hoạt trở lại việc tầm soát, chẩn đoán và điều trị ung thư.

Giám đốc Bệnh viện Ung bướu TP.HCM cho biết tại hội thảo phòng chống ung thư năm nay, các chuyên gia sẽ tập trung chia sẻ về tiến bộ trong tầm soát, đồng thời chuyển đổi từ mục tiêu không chỉ điều trị ung thư mà phải bảo tồn chức năng sinh học, thẩm mỹ, chất lượng sống cho người bệnh. Ví dụ ở ung thư giai đoạn cuối, chất lượng cuộc sống của bệnh nhân phải đặt lên hàng đầu, trước cả mục tiêu kéo dài sự sống.  

Thời gian qua, các trung tâm ung thư lớn trên cả nước đạt những kết quả cao trong điều trị, nhiều bệnh ung thư có tiềm năng chữa khỏi; nhiều cơ sở được mở rộng hoặc xây mới. Tuy nhiên, tỷ lệ mắc mới và tử vong vì bệnh này tiếp tục gia tăng, cần cảnh giác trước nguy cơ bệnh nhân ung thư tràn ngập.

Hội thảo phòng chống ung thư TP.HCM 2023 lần thứ 26 quy tụ hơn 1.700 đại biểu trên cả nước và các chuyên gia quốc tế. Đây là diễn đàn uy tín để chia sẻ trao đổi kinh nghiệm, những nghiên cứu, ứng dụng thực tiễn tiến bộ y học trong kiểm soát căn bệnh này.